Từ vựng ngữ pháp Minna bài 37

*) Cách tạo động từ ở dạng bị động:

- Nhóm I:  Những động từ trong nhóm này luôn có âm cuối ở phần thể ます là những âm thuộc hàng い. Để tạo dạng bị động của động từ, ta thay âm cuối ở phần thể ます thành âm tương ứng ở hàng あ rồi thêm れ vào sau đó.

かき・ます　→　かかれ・ます

とり・ます　→　とられ・ ます

ふみ・ます　→　ふまれ・ます

いい・ます　→　 いわれ・ます

よび・ます　→　よばれ・ます

まち・ます　→　またれ・ます

- Nhóm II: Để tạo dạng bị động của động từ nhóm II, ta thêmられ vào sau phần thể ますcủa động từ.

ほめ　・ます → ほめられ　・ます　

しらべ・ます → しらべられ・ます

み　  ・ます   →  みられ     ・ます

- Nhóm III:

きます          →  こられます

します          →  されます

N ＋ します →   N＋されます

Lưu ý: Cũng giống như thể khả năng, tất cả các động từ sau khi chuyển sang dạng bị động đều thuộc nhóm II, và biến đổi sang các thể từ điển, thể ない, thểて、 thểた,… theo các quy tắc của nhóm này:

例：かかれ・ます　→　かかれ・る　→　かかれ・ない　→　かかれ・た

- Khi hành động của một người (người thứ 2 - người thực hiện hành động V) tác động tới một người khác (người thứ 1- người chịu tác động của V) thì người người thứ 1 có thể diễn tả hành động đó từ phía của mình bằng cách sử dụng mẫu câu này.

- Trong trường hợp đó, người thứ 1 (người chịu tác động của hành động- N1) sẽ trở thành chủ đề của câu, còn người thứ 2 (người chịu tác động của hành động- N2) sẽ được biểu thị bằng trợ từ に và động từ V được chuyển sang dạng bị động.

Trong VD1 ở trên, cùng là 1 sự việc: Thầy giáo mắng tôi. Nhưng câu trên đưa người thực hiện hành động (thầy giáo) lên làm chủ đề, đứng từ phía đó để miêu tả thực tế, còn câu dưới thì đưa người chịu tác động của hành động (tôi) lên làm chủ đề và đứng từ phía tôi để miêu tả sự việc.

- Đôi lúc N2 có thể là một từ chỉ con vật hay vật có thể chuyển động nào đó( xe máy, xe đạp,…) thay vì người thứ 2.

- Khi hành động của 1 người( người thứ 2-N1) tác động trực tiếp tới một đối tượng thuộc sở hữu hoặc là 1 bộ phận của người khác(người thứ 1 - N1) và gây ra cho người đó một sự phiền phức hay khó chịu nào đó thì người đó ( người thứ 1 - N1) sẽ sử dụng mẫu này để nói lên cảm giác của mình.

- Trong mẫu này, người thứ 1(tôi) sử dụng mẫu này để nói lên sự khó chịu, bực bội của mình khi bị người thứ 2( em trai tôi) phá hỏng N3 ( chiếc máy tính thuộc sở hữu của tôi).

- Cũng tương tự như mẫu thứ 2, đôi lúc N2 có thể là một từ chỉ con vật hay vật có thể chuyển động nào đó( xe máy, xe đạp...) thay vì người thứ 2.

* Lưu ý:

- Trong mẫu này, chủ đề của câu không phải là đối tượng bị tác động trực tiếp của hành động (N3) mà là người thứ 1 (N1) - người mà cảm thấy khó chịu hay bực bội do những hành động của người thứ 2 gây tác động xấu tới đối tượng là vật sở hữu hay là 1 bộ phận thuộc N1 ( tức là N3). Vì thế, ta không nói:

- Bởi vì chủ đề ở đây không phải là cái máy tính của tôi, mà là TÔI, vì thế ta phải dùng mẫu như ở VD1 trong tình huống này:

わたしは　弟(おとうと)に　パソコンを　壊(こわ)されました。（O）

Tôi bị em trai tôi làm hỏng máy tính

- Vì mẫu này dùng để diễn tả cảm giác khó chịu, bực bội của người thứ 1 do những hành động của người thứ 2 gây ra, cho nên nó sẽ không được sử dụng khi người thứ 1 cảm thấy vui mừng vì những gì người thứ 2 làm cho mình. Trong các trường hợp đó, ta dùng ~ てもらいます như ví dụ dưới đây:

- Khi không cần đề cập đến người đã thực hiện hành động được biểu thị bởi động từ V mà chỉ muốn đề cập đến đối tượng của hành động đó, bạn có thể đưa đối tượng của động từ đó lên làm chủ đề của câu. Trong trường hợp này, ta sẽ sử dụng động từ ở dạng bị động như sau:

- Trong VD1 ở trên, người nói không quan tâm đến việc bức tranh được phát hiện bởi ai mà chỉ muốn đề cập đến việc “ đã có 1 bức tranh được tìm thấy” nên ta chỉ cần đưa đối tượng của hành động　発見(はっけん)する ( tức　絵(え)－ bức tranh) lên làm chủ đề và chuyển động từ 発見(はっけん)するsang dạng bị động.

- Tương tự, trong VD2, người nói không quan tâm đến việc ai thực hiện việc xuất khẩu xe hơi ( mà thực tế là có rất nhiều công ty, nhà sản xuất xuất khẩu xe nên khó có thể nói cụ thể là ai đã thực hiện việc xuất khẩu này), mà chỉ muốn đề cập đến việc “ xe hơi của Nhật được xuất khẩu” nên ta chỉ cần đưa đối tượng của hành động　輸出(ゆしゅつ)する ( tức là　車(くるま)― xe hơi) lên làm chủ đề và chuyển động từ　輸出(ゆしゅつ)する sang dạng bị động.

- Khi một vật gì đó( N1) được tạo ra hoặc được khám phá ra thì nó sẽ được miêu tả bằng một động từ ở dạng bị động, còn người khám phá ra hoặc tạo ra nó( N2) sẽ được biểu thị bằng cụm từ によって thay cho に như trong các câu bị động thông thường khác. Các động từ như: かきます、はつめいします、はっけんします,...... thường được sử dụng trong mẫu câu trên.

- Khi một vật nào đó được làm từ một nguyên liệu gốc nào đó( phải qua nhiều bước chế biến mới thành và bằng mắt thường không thể thấy được) thì nguyên liệu đó được biểu thị bằng trợ từ から. Còn khi một vật được làm từ một nguyên liệu đặc định nào đó, có thể thấy rõ được bằng mắt thường thì nguyên liệu đó được biểu thị bằng trợ từ で。